|
:: Sekuentziak ::
|
Bi elementu bokaliko jarraian agertzen
direnean kate mintzatuan hiatoak ala diptongoak gertatzen dira,
ahoskera heterosilabikoa ala homosilabikoa den arabera. Beti izan
da bokal taldeen murrizketarako joera, nola hiatoetan hala
diptongoetan. Bigarren mailako sekuentzia bokalikoak ere
usuak dira, bokalarteko kontsonanteak ([β, ð, ɣ, ɾ] gehienbat) galdu ondoren gertatu ohi direnak.
Fonema bokalikoen elkarketaz sortzen diren diptongoak honako
hauek dira: [ei̯], [eu̯], [ai̯], [au̯], [oi̯], [ui̯], denak beherunzkoak. Euskarak ez du gorunzko diptongorik,
eta hori bere ezaugarri klasikoetako bat da; horren faltan, hiatoak,
epentesi kontsonantikoak edo murrizketak gertatzen dira; halere,
gaur egun, gorunzko diptongoak gero eta maizago ageri dira.
Hiatoen gertaerak desberdinak izan daitezke hitzaren barnean
eratorketaren ala konposaketaren ondorioz, adizkietan eta abar;
kasu hauetan, hiatoa edo honen gertakizunak fijoak izan ohi dira
oro har. Beste hiato mota bat aditz- edo lexema-oinarriari morfema
bat eransten zaionean gertatzen dena da; kasu hauetan, morfemaren
erabilera hautazkoa da eta, beraz, hiatoa bera eta haren gertakizun
diatopikoak ere hautazkoak dira. Azken mota honetan nabarmentzekoak
dira [-a] mugatzailea hitzaren amaierako edozein bokalekin elkartzen
denean gertatzen direnak [-ia], [-ea], [-aa], [-oa], [-ua] eta zubereran
[-ya] ere bai; esan bezala, sekuentzia hauek era askotara gertatzen
dira eta gizarteko zein banakako polimorfismo kasuak ere toki
berean eman ohi dira, eta horregatik jaso egin dira lan honetan. |
|
|
|
