|
LEINUEN BANAKETA
Euskara, eremu mugatu baten hainbat
mendez mantendu dena, komunikazio-hizkuntza izan da komunitate
egonkor batean, zenbait atal politiko eta administratiboetan
zatiturikoa bada ere. Duela gutxi arte, ez da hizkuntza ofiziala
izan eta, horren ondorioz erabili ez denez ez administrazioan ez
irakaskuntzan, bere erabilera idatzia oso mugatua
izan da. Aldaki literario desberdinetan eman izan ziren idatzi urriek
ez zuten lurraldeko mugak gainditzerik lortu.
Beraz, euskara areago zatituz joan da azken mendeetan, egungo aldaki
dailektaletan duen egoerara iritsi arte. Aldaki hauen arteko zenbait
desberdintasun lexiko, morfo-sintaktiko eta, murritzago, fonetiko
inguruetako hizkuntza erromanikoekin, espainolarekin, frantsesarekin
eta okzitanoarekin alegia, izan duten ukitaldien ondorio
dira.
Erdi Aro luzean latinetik eta erromantzeetatik asimilaturiko mailebuek
berrikuntza berdinak agertarazten dituzte euskalkietan oro har.
Orobat, lehenengo lan literarioak XVI. mendekoak izaki, horien aurretiko
lekukotasun idatziek ere, gero eta gehiago aurkitzen baitira, garai
horietan euskalkien arteko hurbiltasuna handiagoa zela aditzera
ematen dute.
Edonola ere, tribuen arteko zatiketa zaharrak eta haien gainean
sortu ziren banaketa eleiztiarrak aski egoki lotzen dira egungo
banaketa dialektalarekin.
Horregatik, suposa daiteke badela fondo dialektal bat egungo
banaketa diatopikoaren antzerakoa, egitura bakar eta tinko baten
zurkaiztua eta hizkuntzaren batasunari euskarak jasan behar izan
dituen aldarte guzien gainetik eusten diona.
|
